Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Toygar Narbay, 2023 ve 2024’ün ardından bu yılın ilk dört ayında da zarar açıklayan hazır giyim sektörünün karşı karşıya kaldığı zorluklara dikkat çekmek amacıyla kamuoyuna önemli mesajlar verdi. Narbay, mevcut faiz politikasının enflasyonu körüklediğini vurgularken, bu koşulların devam etmesi halinde yıl sonuna kadar birçok firmanın öz kaynaklarını tüketme riskiyle karşı karşıya kalacağını ifade etti. Rekabet gücünün hızla erimesi sonucu müşteri kayıpları ve istihdam daralmalarının yanı sıra iflas ve konkordato süreçlerinin de kaçınılmaz hale geleceğini söyledi.
Narbay açıklamasında, “Hazır giyim ve tekstil, ülkemiz ekonomisinin omurgasını oluşturan sektörlerdir. Bugün yaklaşık 1 milyon kişilik istihdam ve 50 milyar dolarlık üretim gücüyle Türkiye’ye değer katıyoruz. Ancak son dönemde yaşanan ekonomik türbülans ve uygulanan politikalar, sektörümüzü sürdürülebilirlik sınırlarının ötesine taşımıştır. İçinde bulunmadığımız bir krizin tüm yükünü üstlenmemiz bekleniyor. Bu koşullar altında kamunun desteği artık tercih değil, kaçınılmaz bir gerekliliktir,” dedi.
Çarpıcı Verilerle Sektörün Gerçekleri
Narbay, 2022 ile 2024 yılları arasında açıklanan resmi enflasyonun %138 olmasına karşın, asgari ücretteki artışın %249, politika faizindeki artışın ise %258 düzeyinde gerçekleştiğine dikkat çekerek, ekonomideki baskının resmi enflasyon oranlarının çok ötesine geçtiğini belirtti. Asgari ücretteki yükselişe rağmen çalışanların alım gücünde gözle görülür bir artış olmadığını vurgulayan Narbay, bu durumun kamuoyuna sunulan veriler ile sahadaki gerçekler arasında ciddi bir kopukluk yarattığını ifade etti.
Narbay ayrıca, maliyetlerin %249 seviyesinde arttığı bir ortamda, döviz kurundaki artışın yalnızca %101’de kalmasının gelir-gider dengesini sektörü zarara sürükleyecek şekilde bozduğunu kaydetti. “Bu fark, ne verimlilik yatırımlarıyla ne de markalaşma hamleleriyle telafi edilebilir. Resmi verilere göre bile, sektörümüz dolar bazında %27’lik ek maliyet taşımaktadır. Bu da uluslararası pazarlarda elimizi zayıflatıyor. Bugün Türk hazır giyim ürünleri, Uzak Doğu’dan %60, Kuzey Afrika ülkelerinden ise %45 daha pahalıya mal oluyor,” sözleriyle Türkiye’nin ihracat rekabetinde ciddi kan kaybettiğini dile getirdi.
Faiz politikasının sektörümüze etkileri
2024 yılında politika faizinin %50 seviyesinde belirlenmesi, bileşik faiz oranının %63,2’ye ulaşmasına yol açmıştır. Buna karşılık, aynı dönemde döviz kuru sepetindeki artış sadece %16 düzeyinde kalmıştır. Bu fark, döviz bazında yaklaşık %40,5 oranında reel faiz verildiği anlamına gelmektedir. Bugün hâlâ döviz bazında yüksek faiz vermeye devam etmekteyiz.
Mevcut ekonomi politikası, kur artışını baskılayarak enflasyonu kontrol altına almaya yöneliktir. Ancak geçtiğimiz yıl kur sepetindeki %16’lık artışa rağmen enflasyonun %44 olarak gerçekleşmesi, bu politikanın etkinliğine dair soru işaretleri oluşturmaktadır. Üstelik yüksek faiz oranları, vadeli ve taksitli satışlara yansıyarak ürün fiyatlarını yukarı çekmektedir. Örneğin, altı ay vadeli satılan bir üründe %60’lara ulaşan ticari faiz maliyeti nedeniyle üretici fiyata %30’un üzerinde ek faiz yükü koymak zorunda kalmaktadır. Bu da faizden kaynaklı fiyat artışlarının, enflasyona doğrudan geçişini tetiklemektedir.
Diğer yandan, ithalatçıların kullandığı forward kur hesaplamalarında faiz önemli bir bileşendir. Kur ve faiz çarpımıyla oluşan bu fiyatlama yöntemi, ürün fiyatlarına yansımaktadır. Bu durum da Avrupa’da 10 Euro olan bir ürünün ülkemizde 14-15 Euro’ya satılmasının temel sebebidir.
Ek olarak, bir yıl sonra oluşacak enflasyon %25 seviyesinde hedeflenirken %46 faiz verilmesi, parasal genişleme nedeniyle de enflasyonist etki yaratmaktadır.
Tüm bu nedenlerle ihracatçının rekabet gücünü ve sermaye yapısını aşındıran mevcut politikaların, enflasyonu kalıcı olarak düşürmeye engel olduğu kanaatindeyiz. Ekonomik dengeyi gözeten, üretimi ve ihracatı merkeze alan yeni bir değerlendirme sürecine ihtiyaç duyulduğu aşikârdır.
Acil destek önerilerimiz
Rekabet gücünü ve öz sermayesini kaybeden hazır giyim sanayimiz için acil bir destek paketi hazırlanmalıdır. TGSD olarak geçtiğimiz aylarda kamuoyu ile paylaştığımız 10 maddelik destek önerisinin aşağıdaki 3 maddesi, bu aşamada kritik öneme sahiptir:
1. Kur Dönüşüm Desteği: Net ihracata %10 oranında kur dönüşüm desteği sağlanmalıdır
Mevcut yapıda %3’lük kur dönüşüm desteği, ithalat/ihracat oranı %70-80 olan bir sektör için %10-15 net ihracata destek anlamına gelirken hazır giyim endüstrisi gibi %20-30 ithalat bağımlılığı olan ve yüksek katma değeri ülkemizde bırakan bir sektör için net ihracata ancak %3,5-4’lük destek sağlamaktadır. Bu durum, ithalata dayalı üretim yapan sektörlere görece daha yüksek avantaj sağlarken yüksek yerli katkı oranıyla çalışan hazır giyim gibi sektörlerin rekabetçiliğini zayıflatmaktadır. Bu nedenle kur dönüşüm desteğinin sektörel özellikler dikkate alınarak net ihracat üzerinden %10 seviyesinde uygulanmasını talep ediyoruz.
2. Finansmana Erişim Kolaylığı: Reeskont faizi, politika faizinin yarısı kadar olmalı ve faiz dönem sonunda tahsil edilmelidir
KGF ve/veya düşük teminatlandırma ile bilançoları bozulduğu ve limitleri dolduğu için kredi erişimi olmayan firmaların krediye erişimi sağlanmalıdır. Eximbank kredi/ihracat rasyosu, 2018’deki %16 değerine ulaştırılmalıdır (2024’te %9 olarak gerçekleşmiştir).
TGSD olarak yaptığımız modelleme kapsamında, mevcut ekonomi politikası nedeniyle 2022’de %10,5 vergi öncesi kârlılığı olan bir firmanın bu kârlılığının 2023’te %5,6’ya düştüğünü, 2024’te zarara dönerek eksi (-) %5,1 olarak gerçekleştiğini, 2025’in de eksi (-)%4.5 ile kapatılacağını hesapladık. Bir firmanın 100 birim cirosu, 25 birim sermaye ihtiyacı olduğunu ve bu sermayenin %50/50 öz kaynak/yabancı kaynak oranı ile sağlandığını düşünürsek 2025 yılı sonunda birçok firmanın öz kaynaklarını tüketmiş olacağını öngörüyoruz.
Bu nedenle borçluluğu artan ve kredi limitleri dolan firmaların mali durumlarının güçlendirilmesi, döviz yükümlülüklerinin azaltılması ve bozulan bilançolarının toparlanması için uzun vadeli finansman çözümlerinin ve Sayın Cumhurbaşkanımızın geçtiğimiz hafta açıkladığı gibi KGF destek paketinin devreye alınmasını bekliyoruz. Türkiye'nin en fazla ihracat geliri sağlayan sektörlerinden birinin temsilcileri olarak, söz konusu paketin hazırlık sürecini yürüten yetkililerin bu çağrımıza kulak vereceğine inanıyoruz.
3. İstihdam Desteği: Çalışan başına 2.500 TL desteğin, ölçek gözetmeksizin tüm sektör firmalarına verilmesi gerekmektedir
Yurt dışı siparişlerini ülkemize kazandıran, istihdam yaratan, inovasyon ve tasarımla yüksek katma değer üreten büyük ölçekli firmaların korunması, yalnızca kendi sürdürülebilirlikleri için değil, bu firmaların tedarik zincirinde yer alan küçük ve orta ölçekli işletmelerimiz için de kritik önem taşımaktadır. Büyük firmaların ülkeye getirdiği siparişler, tedarik zincirlerindeki KOBİ’lerin devamlılığını sağlamaktadır. Bu nedenle 2.500 TL tutarındaki desteğin ölçek gözetmeksizin tüm sektör firmalarına verilmesi ve büyümeyi özendiren teşvik sistemi kurulması gerekmektedir.
Bu destekler, mevcut politikalar nedeniyle iki yıl üst üste zarar ederek öz kaynaklarının tamamına yakınını kaybetmiş sektör firmalarımızın nefes almasını ve uluslararası rekabette yeniden var olabilmelerini sağlayacaktır.
Devlet desteği olmadan başarmamız mümkün değil
Hazır giyim sektörü olarak, ülkemizin ekonomik kalkınmasına ve istihdamına önemli katkılar sunmaya devam etmek istiyoruz. Ancak mevcut koşullarda, bu çabaların sürdürülebilirliği devlet desteği olmadan mümkün görünmemektedir. Bu nedenle yetkilileri, önerilerimizi dikkate almaya ve sektörümüz için acil destek paketini hayata geçirmeye davet ediyoruz. Aksi takdirde sektörün sahip olduğu güçlü küresel konumunu geri dönüşü olmaksızın kaybetmesi, yitirilen rekabet gücünün sonucunda müşteri ve istihdam kayıpları ile birlikte kaçınılmaz bir son olarak konkordato ve iflaslar ile karşı karşıya kalacağız.
Biz de Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği olarak, sektörümüzün geleceğini korumak ve ülkemizin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sunmaya devam edebilmek adına bu süreçte kamu, finans ve ilgili tüm paydaşlarla yapıcı iş birlikleri geliştirmeye ve üzerimize düşen sorumlulukları üstlenmeye hazırız.
