Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ile Fas İşletmeler Genel Federasyonu (CGEM) tarafından düzenlenen Türkiye–Fas İş ve Yatırım Forumu, 28 Kasım 2025’te İstanbul’da yapıldı. Foruma, T.C. Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, Fas Krallığı Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Sekreteri Omar Hejira, Fas’ın Ankara Büyükelçisi Mohammed Ali Lazreq, DEİK Başkanı Nail Olpak, T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başkan Yardımcısı Furkan Karayaka, CGEM Başkanı Chakib Alj, Fas Yatırım ve İhracat Teşvik Ajansı CEO’su Ali Seddiki, ilgili iş konseyi başkanları ve yaklaşık 400 iş insanı katıldı.
Bolat: “Dış ticaret hacmi 5 milyar dolara ulaştı”
Forumda konuşan Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, Türkiye–Fas Serbest Ticaret Anlaşması’nın yürürlüğe girdiği son 18 yılda iki ülke ticaretinin belirgin şekilde güçlendiğini belirterek, “Fas’ın Türkiye’ye ihracatı 9 kat, Türkiye’nin Fas’a ihracatı ise 8 kat arttı. 2024 yılı itibarıyla dış ticaret hacmimiz 5 milyar dolara ulaştı. Bu ticaretin dengeli ve kazan-kazan esaslı şekilde sürmesini arzu ediyoruz” dedi. Yatırımların ekonomik ilişkilere önemli bir katkı sunduğunu ifade eden Bolat, “Fas’ta yaklaşık 200 yatırımcımız 1 milyar dolar civarında ekonomik değer yaratıyor. Yatırımlar arttıkça dış ticaret de hızlanıyor” diyerek iş dünyasına çağrıda bulundu.
Türk müteahhitlerinin Afrika’da 100 milyar dolarlık proje tamamladığını hatırlatan Bolat, Fas’ta bugüne kadar 4,2 milyar dolar değerinde 113 projenin hayata geçirildiğini vurguladı. Ülkenin Dünya Kupası hazırlıkları kapsamında duyacağı ihtiyaçlara değinen Bolat, “Stadyum inşası ve modernizasyonu, oteller, demir ve karayolları, havalimanı kapasite artışı gibi alanlarda iş birliğine hazırız” dedi. Bolat ayrıca, yaklaşık bir buçuk ay sonra gerçekleştirilecek resmi ziyaret sırasında ele alınan başlıklara ilişkin anlaşmaların imzalanacağını duyurdu.
Hejira: “Ekonomik iş birliğini derinleştirmek için ortak iradeye sahibiz”
Fas Krallığı Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Sekreteri Omar Hejira, iki ülke arasında son dönemde artan temasların somut sonuçlara dönüştüğünü belirterek, “Toplantılarımız, ticari alışverişi artırmak ve daha iyi bir ticaret dengesi sağlamak için pratik öneriler doğurdu” dedi. Dünya Kupası’nın Fas’ta yapılacak olmasının önemli fırsatlar yaratacağını söyleyen Hejira, “Fas ve Türkiye hükümetleri olarak ortak iradeye sahibiz. Bu iş forumu, ekonomik iş birliğimizi güçlendirmek için gerçek bir fırsat sunuyor” diye konuştu.
Lazreq: “Dünya Kupası büyük bir yatırım fırsatı yaratacak”
Fas’ın Ankara Büyükelçisi Mohammed Ali Lazreq, iki ülke arasındaki köklü ilişkilere vurgu yaparak Fas’ın son yıllarda altyapı alanında büyük ilerleme kaydettiğini ifade etti. “Bugün Afrika’nın en büyük limanlarından bazılarına, yaygın demir ve kara yolu hatlarına sahibiz” diyen Lazreq, Türk yatırımcıları ülkesine davet etti.
Dünya Kupası hazırlıklarının çok geniş bir yatırım alanı açtığını belirten Büyükelçi, “Türkiye’nin Fas’taki yatırımları son on yılda 300 milyon doları aşmadı ve bu da Türkiye’yi yabancı yatırımcılar arasında 17. sıraya koyuyor. Türk özel sektörünün daha güçlü bir irade ortaya koyması gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
Olpak: “Fas’ı Afrika kıtası ve uluslararası alandaki farklı anlaşmalarıyla kapsamlı bir çerçevede geniş bir pazar olarak ele alıyoruz”
DEİK Başkanı Nail Olpak ise “Bugün, birlikte çalışmak ve kazanmak için buradayız. DEİK olarak mottomuz ticari diplomasi ve 40 yıldır kamu kaynağı kullanmadan gönüllülük esasıyla çalışırken DEİK/Türkiye-Fas İş Konseyimiz de 1990 yılından beri çalışmalarını sürdürüyor. CGEM ile birlikte bu çalışmaları yürüten her iki tarafa da iş dünyalarımız adına teşekkür ediyorum” dedi. Türkiye ile Fas arasında 5 milyar dolar civarında bir ikili ticaret hacminin olduğunu belirten Olpak sözlerini şöyle sürdürdü: “Hedefimiz hem ticaretimizi hem de yatırımlarımızı artırmak. Bugüne kadar 4 milyar doları aşan altyapı projesi Türk şirketlerimiz ve Faslı ortakları tarafından gerçekleşmiş durumda. Biz Türkiye tarafından baktığımızda ise Fas’ı sadece tek bir ülkenin pazarı olarak değerlendirmiyoruz. Fas’ı Afrika kıtası ve uluslararası alandaki farklı anlaşmalarıyla kapsamlı bir çerçevede geniş bir pazar olarak ele alıyoruz. İkili ticarette elbette denge arzu edilir; ancak olası bir dengesizlik var ise sadece tüketim malları kaynaklı bir dengesizlik mi var yoksa o ülkenin gelişen sanayisi içinde ara malı ithalatının da burada etkili mi ona dikkat etmemiz gerekir. Bu bağlamda Fas’ın Türkiye’den ithal ettiği ara mallarının ciddi oranda Fas’ın kendi üretimi içinde kullanıldığını hatırlatmak istiyorum. Başta Afrika olmak üzere üçüncü ülkelerde altyapı dahil hangi alanlarda ortak projeler gerçekleştireceğimizi daha konuşmalıyız. Biz, Türkiye’yi Batı Avrupa ile Çin arasındaki en büyük yatırım, üretim ve teknoloji üssü olarak tanımlıyoruz. Toplam dış ticaretimiz 800 milyar dolar seviyesinde ve enerjiden sanayiye, tarımdan altyapıya kadar Türkiye’de pek alanda yatırım ve teşvik fırsatları var. Bu bakımdan Fas iş dünyasını da Türkiye’deki yatırımlardan faydalanmasını arzu ediyoruz.”
Bodur Okyay: “Yeni bir Türkiye–Fas ekonomik eksenini inşa edebiliriz”
Türkiye ile Fas arasındaki tarihsel dostluğun, bugün geleceği birlikte inşa etme sorumluluğuna dönüştüğünü ifade eden DEİK/Türkiye–Fas İş Konseyi Başkanı Zeynep Bodur Okyay, “Bugün doğru yerde ve doğru zamanda olduğumuza inanıyoruz. Bu forumu, yalnızca tedarik veya geleneksel iş birliklerine dayanan bir modelden çıkarak değer zincirlerini birlikte yarattığımız, ortak üretim ve teknoloji geliştirmeye odaklanan bir modele geçiş fırsatı olarak görüyoruz. Bu dönemi en iyi şekilde değerlendirirsek stratejik sektörlerde birlikte teknoloji geliştirebiliriz. Otomotiv, tekstil, makine, lojistik ve tarım modernizasyonunda ortak üretim yapabilir, Afrika ve Avrupa pazarlarına birlikte erişebilir ve STA’yı yüksek katma değerli yatırımlar için güçlü bir çarpana dönüştürebiliriz. Dolayısıyla birlikte, yeni bir Türkiye–Fas ekonomik eksenini inşa edebiliriz” diye konuştu.
Alj: "Birlikte Avrupa, Afrika ve daha ötesine hizmet verebilecek değer zincirleri kurabiliriz"
Fas İşletmeleri Genel Konfederasyonu (CGEM) Başkanı Chakib Alj ise Fas-Türkiye ortaklığının yeni olmadığını ancak dönüştüğünü belirterek, "Rakamlarımıza bakan ilerlemeyi görür. Fakat potansiyelimize bakan, aslında daha yolun başında olduğumuzu anlar" dedi. Her iki ülkenin ticarette sunduğu fırsatlara değinen Alj, "Türkiye ölçek, teknoloji ve uzmanlık sunuyor. Fas ise çeviklik, yetenek ve pazarlara erişim sağlıyor. Birlikte Avrupa, Afrika ve daha ötesine hizmet verebilecek değer zincirleri kurabiliriz" dedi.
Türkiye ve Fas Yatırım Fırsatları sunumlarının ardından Forumda, ‘Tekstil ve Otomotiv sektörleri’ panelleri ile başarı hikayeleri aktarıldı.
